Wat zegt je naam over jou? Eigenlijk niet zo veel, maar des te meer over je ouders — aldus naamkundige en voornamenexpert Gerrit Bloothooft. We spraken hem over het verschil tussen traditionele en modenamen, over hoe belangrijk vernoeming nog is, over voornamen als middel om je te onderscheiden, en over hoe ouders vooral in de eigen kring de namen voor hun kinderen vinden. En over de 'Regel van Bloothooft', die bepaalt hoe lang namen meegaan. Want hoe lang staat Emma nog op 1? En wat is de invloed van Max Verstappen en het koningshuis op onze voornamen? Je hoort het in deze aflevering van Over taal gesproken.
Meer lezen/luisteren over voornamen:
Over taal gesproken is een samenwerking van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) en het Genootschap Onze Taal. Presentatie: Laura van Eerten en Raymond Noë. Concept & productie: Laura van Eerten. Muziek: Michel van der Zanden. Logo: Matthijs Sluiter (Studio Het Mes). Contact: overtaalgesproken@gmail.com
Wat zegt je naam over jou? Eigenlijk niet zo veel, maar des te meer over je ouders — aldus naamkundige en voornamenexpert Gerrit Bloothooft. We spraken hem over het verschil tussen traditionele en modenamen, over hoe belangrijk vernoeming nog is, over voornamen als middel om je te onderscheiden, en over hoe ouders vooral in de eigen kring de namen voor hun kinderen vinden. En over de 'Regel van Bloothooft', die bepaalt hoe lang namen meegaan. Want hoe lang staat Emma nog op 1? En wat is de invloed van Max Verstappen en het koningshuis op onze voornamen? Je hoort het in deze aflevering van Over taal gesproken.
Meer lezen/luisteren over voornamen:
Over taal gesproken is een samenwerking van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) en het Genootschap Onze Taal. Presentatie: Laura van Eerten en Raymond Noë. Concept & productie: Laura van Eerten. Muziek: Michel van der Zanden. Logo: Matthijs Sluiter (Studio Het Mes). Contact: overtaalgesproken@gmail.com
Laura van Eerten
Dit is Over taal gesproken.
Raymond Noë
De podcast over het Nederlands.
Laura van Eerten
Van het Instituut voor de Nederlandse Taal.
Raymond Noë
En het Genootschap Onze Taal. Mijn naam is Raymond Noë.
Laura van Eerten
En ik ben Laura van Eerten. Deze aflevering gaat over voornamen.
Raymond Noë
Wat is het verschil tussen een traditionele naam en een modenaam? Hoe belangrijk is vernoeming nog? En wat zegt je naam eigenlijk over jou?
Gerrit Bloothooft
Een naam is een uiting van identiteit en dat raakt ons allemaal.
Laura van Eerten
Welke factoren zijn allemaal van invloed op het geven van de naam? Hoe zit het met geen neutrale namen? En wat zijn duidelijke trends?
Gerrit Bloothooft
Het kenmerk van een roepnaam is natuurlijk dat ie kort is, je moet 'm kunnen roepen. Nou dat is iets wat terugvinden in de voornamen van de laatste vijftig jaar. Ze worden steeds korter.
Raymond Noë
Naamkundigen houden zich bezig met allerlei namen, ook bijvoorbeeld bedrijfsnamen en straatnamen, maar de grootste onderzoeksgebieden zijn de geografische namen en persoonsnamen.
Laura van Eerten
Dat onderzoek kan historisch zijn, naar namen van vroeger, de verspreiding en betekenis ervan, maar ook eigentijds en kijk dan vooral naar de geografische spreiding van namen, waarbij een belangrijke rol is weggelegd voor de analyse van grote databestanden. We spreken erover met de expert op dit gebied.
Gerrit Bloothooft
Ja ja ik ben Gerrit Bloothooft. Ik ben inmiddels met pensioen maar nog onverminderd actief als gastonderzoeker bij het ILS in Utrecht en het Meertens instituut in Amsterdam. Ik ben opgeleid als natuurkundige. En dat betekent wel dat ik een soort analytische blik heb op verschijnselen en die probeer ik dan samen te vatten net zoals de natuurkunde het in mooie formule wil samenvatten zoek ik dat ook eigenlijk bij de gegevens die ik heb.
Laura van Eerten
Kun je iets vertellen over hoe je geïnteresseerd bent geraakt in de naamkunde, want natuurkunde en naamkunde daar zie ik niet direct een hele directe relatie tussen.
Gerrit Bloothooft
Ik kan daar lang over uitweiden maar als je je begint bij natuurkunde en toen vond ik de zintuigen erg interessant in mijn studie en daar zit geluid bij, dat werd uiteindelijk een onderzoek aan de zangstem waar ik op promoveert ben. En dat betekent dat ik geïnteresseerd was in de stem en van daar omdat ik ook een historische interesse heb die dan weer stoelt in die rare achternaam van mij, Bloothooft, nou toen zat ik eigenlijk al in de naamkunde en dat heb ik uitgebouwd.
Laura van Eerten
En laten we eens even helemaal terug gaan naar wat je net zei over je eigen achternaam. Wat heb je daarover gevonden? Hoe heb je dat aangepakt? Wanneer was dat?
Gerrit Bloothooft
Ja dat grappige is dat dat ik dat eigenlijk me realiseer pas de laatste jaren als je dan terug kan kijken op je leven, want zo oud ben je dan inmiddels en dan bedacht en dan ga je gewoon terug naar de tijd dat ik een jongetje van tien was en nou dan opeens is die familienaam er en denk je en dan ga je wel vragen stellen van waarom heet ik eigenlijk zo en waarom heet ik Bloothooft want dat vond ik toen toch al vreemde naam.
Nou dat toen ben ik dus vragen stellen en eerst aan de grootouders hè van wat weet je van je naam en waar komt dat vandaan.
Laura van Eerten
Eerst veldwerk.
Gerrit Bloothooft
Precies en dan kom je in een paar generaties terug en dan houdt het op. En toen was ik iets ouder, vijftien, ben ik naar het archief gegaan want ik wilde het weten. Het bleek een molenaarsfamilie in de schermer te zijn die al vanaf begin van de schermer waarschijnlijk zo rond zestienvijftig aan het malen was op molens.
Raymond Noë
Ja en de verklaring was?
Gerrit Bloothooft
En de verklaring is dat er dat toen natuurlijk werden mensen vaak met vaderzoon naam combinatie aangesproken dus was een Klaas Dirkszoon. Maar nu wilde het toeval dat er een timmerwerf vlak bij de molen was, waar dan een timmerbaas was die ook Klaas Dirkszoon heette. Nou die woonden op tweehonderd meter van elkaar dat is buitengewoon onhandig dus ja toen hebben ze allebei een bijnaam gekregen en mijn stamvader had waarschijnlijk was waarschijnlijk kaal en kreeg dus de naam Bloothooft.
Het is dus niet Blootshooft met een s maar Bloothooft, waardoor het minder waarschijnlijk is dat die geen hoed droeg of een muts droeg geen hoofddeksel droeg maar gewoon een kaal hoofd had. En de timmerbaas die werd baas genoemd dus dat was Klaas Dirkszoon Baas en zo is het gekomen.
Raymond Noë
Maar die historische naamkunde die heb je achter je gelaten op een gegeven moment.
Gerrit Bloothooft
Nou ik ben mijn hele leven ben ik wel met die automatisch reconstructie van personen en bevolking bezig geweest. Toen kwam ik ja begreep ik op een moment wel dat eigenlijk de moderne naamgeving buitengewoon interessant is omdat in het verleden was het traditionele naar een vernoeming van de kleinkinderen kregen de namen van de grootouders zeg maar. En die werden daarin vernoemd en dan had ik in mijn eigen stamboomonderzoek ook dan had ik een een tak Sijmen en een tak Dirk en een tak Cornelis en daar kwam die specifieke naam steeds weer terug maar dat is vanaf ik zeg na de tweede wereldoorlog zijn juist die vernoemingen verlaten en kreeg je modenamen en dan wordt het opeens dat voornamen een uiting wordt van de identiteit van de ouders en ik vond dat die sociale component buitengewoon boeiend. Omdat het heel veel zegt over onszelf en nou dat wilde ik graag ook in kaart hebben en daar ben ik de laatste twintig jaar mee bezig geweest.
Laura van Eerten
Ja dus je onderscheidt eigenlijk twee fases: traditionele namen en modenamen.
Gerrit Bloothooft
Ja dat is en dat is een hele scherp onderscheid waarvan de overgang ongeveer tussen negentien vijftig en negentien zeventig heeft plaatsgevonden. Uiteraard begon voor negentien vijftig ook wel een beetje maar langzaam maar het ging echt snel zo in de jaren zestig en dat heeft te maken met ontkerkelijking. De invloed van de kerk werd steeds minder dus tradities werden meer losgelaten en de familie verbanden werden losser. Het individuele gerichte van de samenleving uitte zich ook dat ouders hun eigen beslissingen wilden nemen en dan krijg je eerst kan je dat soort grappige situaties dat je een kind heet Johanna Maria en dan ‘we noemen haar Ingrid’, dat soort geboortekaartjes.
Laura van Eerten
Dus dan kreeg je een roepnaam.
Gerrit Bloothooft
En dan werd de roepnaam was dan nog anders totaal anders soms dan de dan de naam die bij de ambtenaar werd opgegeven of waarmee je gedoopt werd. En nou die fase hebben we dat heeft een aantal tientallen jaren geduurd en sindsdien is het gewoon als je een kind Laura wil noemen dan doe je dat gewoon omdat je die naam mooi vindt.
Laura van Eerten
Ja wat wat ze kun je eigenlijk allemaal afleiden uit een naam. Als we eens beginnen met onze eigen namen. Ja wat kun je daaruit afleiden over identiteit en eh?
Gerrit Bloothooft
Ja want je kunt alleen maar wat afleiden over de ouders want die hebben je de naam geven.
Laura van Eerten
Ja natuurlijk ja.
Gerrit Bloothooft
En dat moet niet vergeten worden, dat gegeven dan dan is het eerste wat in het oog springt bij mode is dat dat tijdgebonden is en Laura was een topnamen in de jaren negentig. Tachtig negentig en, nou ja, maar dan verdwijnt ie ook weer, dan raakt ie uit de gratie en dan is ie dus weer na twintig jaar v-. Met Laura weet ik het niet helemaal maar.
Laura van Eerten
Uit de top tien ieder geval wel.
Gerrit Bloothooft
Ver over de top heen.
Laura van Eerten
Zeker, ja.
Gerrit Bloothooft
Maar dat betekent dus als je een naam hoort, dat je kan weten hoe oud iemand ongeveer is. Dat is het eerste wat je direct kan afleiden, dus de Ingrids en de Astrids zijn van ja van de jaren zestig en Raymond eigenlijk ook.
Raymond Noë
En Gerrit is al wat ouder.
Gerrit Bloothooft
Gerrit is natuurlijk wel interessant ja dat het een traditionele naam is. Ben van tweeënvijftig en ik ben nog naar mijn grootvader genoemd. Vroeger kreeg één op de tien kinderen de naam Gerrit, één op de vijftien eh jongens en dat is ja dat is helemaal weggezakt natuurlijk.
Laura van Eerten
Ja, dat is hartstikke veel.
Gerrit Bloothooft
Ja maar daar zijn natuurlijk steeds Gerrit Hiemstra is er ook nog die in the picture is en die is toch redelijk jong en er wordt natuurlijk ook nog wel steeds vernoemd. Meestal niet meer in de eerste voornamen, maar wel in de tweede en derde voornaam.
Dus het gevoel van ja ik wil toch die die familiebanden tonen in de namen van de kinderen of doorgeven in de namen van de kinderen dat is nog best wel een redelijk grote schaal. Ik denk dat dat ruwweg voor zover we dat kunnen zien de helft van de kinderen nog wel als tweede en derde naam krijgen daar een grootouder bij zit.
Raymond Noë
Ja maar het is ook wel zo dat er oude namen weer terugkomen natuurlijk. Het zou best kunnen dat Gerrit op een gegeven moment weer populair wordt.
Gerrit Bloothooft
Dan wordt het een mode dan wordt Gerrit een nieuwe mode en een mode denk ik dat pas weer op kan komen als de oude de de oude versie de oude gebruik van de naam minstens twee generaties niet meer is gevolgd. Zodat eigenlijk de naam gerrit dan niet meer gehoord wordt in de samenleving want die zijn allemaal overleden. En dan ontstaat er weer ruimte en dat zie je dus bijvoorbeeld bij nu een beetje bij Teun en Gijs die in de top vijftig staan zeg maar.
Laura van Eerten
Over die vernoeming is dat dan ook zo dat die modenamen misschien een soort nieuwe versies zijn van oudere namen of werkt dat niet zo?
Gerrit Bloothooft
Er zijn een aantal opties dat je van een naam de verkorte vorm kiest om op te geven bij de burgerlijke stand, maar dat is vaak natuurlijk een naam die vroeger al heel gebruikelijk was als roepnaam. Het kenmerk van een roepnaam is tuurlijk dat die kort is je moet 'm kunnen roepen nou dat is iets wat we terugvinden in de voornamen van de laatste vijftig jaar. Ze worden steeds korter en voor jongens is het vaak één enkele lettergrepen en voor meisjes twee. En nou je kunt natuurlijk van een een een buitenlandse vorm van een naam kiezen of een oude spelling zoals Joan zonder h, maar dat is meer de adel die daar voorkeur voor heeft. Nou ja. Je hebt daar wel enige vrijheid maar uiteindelijk grijp je dan toch wel vaak terug op klassieke namen traditionele namen.
Raymond Noë
En ik las gisteren iets over de naam Marell geloof ik. En dan Maria en Ellen is dan samen geplakt en dan was het eind was geloof ik dubbel l.
Gerrit Bloothooft
Ja klopt dat hebben ze in Twente is daar een ouder mee begonnen. En wat het grappige was dat dat dus dat was de eerste Marell in Nederland. En dat is toch op één of andere manier aangeslagen via mond tot mondreclame en opeens kregen tientallen kinderen die naam Marell en ja zo werkt dat in de praktijk dat ouders nu erg geïnspireerd raken door wat ze in hun eigen sociale omgeving om er mooi vinden en overnemen. Het begrip mooi hangt heel erg van af wat wat wat in hun eigen sociale omgeving als mooi wordt gevonden en daar hebben ze wel een antenne voor.
Laura van Eerten
Want je zei net al iets over een bepaalde spelling die dan vooral voorkwam bij de adel.
Gerrit Bloothooft
Ja dat is Joan, dat vind je inderdaad bij de adel. De adel heeft sowieso een zekere voorkeur voor Franse namen, maar dat is ook weer uit het verleden. Het is wel zo dat als ouders voor een Franse naam is dat ze in Nederland inderdaad of überhaupt voor een naam die ze dat ze de voorkeur hebben voor originele spelling in die taal, maar dan zijn ze vaak ook wat hoger opgeleid die ouders. Dus de sociale omgeving waar we het over hadden, dat heeft ook heel veel te maken met opleidingsniveau van de ouders en dat vind je dus terug in de voornaamkeuze.
En dat is één van de belangrijke dimensies daarin en daarnaast heb je zowel bij hoog- als laagopgeleide ouders heb je ouders die trendgevoelig zijn en en traditioneel zijn. Dus dat is de tweede dimensie eigenlijk die je kunt onderscheiden. Ja nou je hebt dus de traditionele vernoemingsnamen die nog steeds worden gekozen in de biblebelt bijvoorbeeld. Je hebt de ouders die wat hoger opgeleid zijn en dus vooral kiezen uit toch wel Nederlandse namen zeg maar van traditioneel Nederlandse namen en ook zoals Maurits of Pepijn en Floris. De ouders zijn dan meestal wel hoogopgeleid. Daarnaast heb je natuurlijk ouders die wat nou blijven hangen in oude mode dat is in het oosten van het land wat meer het geval waarbij de mode in het westen iets eerder is dan het oosten. Nouja we zijn de traditionele latijnse namen wel kwijt in de burgerlijke stand grotendeels. Dus Wilhelmus Franciscus dat vinden we niet meer en die ouders die hebben dus voor naar dus Gijs en Tim en Tom, dus zo kort en maar goed dat was toen Matheus en Thomas maar dat is nu Tim en Tom. En je hebt natuurlijk de ouders die voor een taal kiezen en dat zijn Friese namen, die vind je natuurlijk het meest in Friesland. Alhoewel daar het gebruik ervan gehalveerd is in de afgelopen zeventig jaar. En dan heb je Scandinavische namen die een beetje aanschurken tegen de Friese namen: de Björns en de Svens. En dan heb je natuurlijk de namen die uit de mediterranee komen, de Italiaans Spaanse namen en dan de Engelse namen die deels mee zijn gekomen met bijvoorbeeld migranten uit Suriname en vooral de Antillen maar ook wel heel erg veel door Nederlandse ouders worden gekozen.
Laura van Eerten
En zijn dat dan vaak bewuste keuzes denk je, als mensen, hebben mensen dat door dat ze bijvoorbeeld een naam kiezen die echt binnen hun sociale groep past of is dat vaak hebben ouders daar zelf geen weinig besef van?
Gerrit Bloothooft
Ik denk dat al heel veel onbewust gebeurd. Je vindt je hoort gewoon de namen in die omgeving waar je woont en nou ja daar daar dat geeft de inspiratie. En dan denk je hé die vind ik wel mooi dat doe ik ook voor mijn kind.
Raymond Noë
Dat is mijn sociale groep.
Gerrit Bloothooft
Maar die sociale groep is wel redelijk ongedefinieerd natuurlijk. Het is niet dat er bordjes in Nederland staan met daar wonen die mensen daar worden die mensen. En het loopt natuurlijk ook wel door elkaar, maar daarom is het ook wel interessant dat je in de voornaam van kinderen dat opeens wel vrij duidelijk kunt zien, nouja vrij duidelijk, er zitten natuurlijk allerlei overgangen, maar als je het statistisch bekijkt en ik kan de namen van de hele bevolking bekijken dan komt dat wel boven drijven.
Laura van Eerten
Ja want hoe doe je dat daar, dat statistisch onderzoek naar die namen? Hoe gaat dat in z'n werk?
Gerrit Bloothooft
Twintig jaar geleden is de wet veranderd, is er een wet op de basisadministratie gekomen waarin stond dat je voor wetenschappelijk onderzoek gegevens uit de basisadministratie kon vragen. En toen dacht ik nou dan ga ik naar Den Haag en dan ga ik dat vragen, een goed gesprek en ik had ook zeer welwillende ambtenaren gelukkig. Dus ja ik kreeg in tweeduizend zes dus toegang tot alle, de voornamen van alle Nederlanders en van hun ouders, ook als ze al overleden waren. Maar de digitale bevolking administratie is negentien vierennegentig gestart en daarvoor stond alles op kaarten, maar goed in negentien negentig is dat allemaal of in die tien jaar daarvoor natuurlijk het allemaal gedigitaliseerd. Buitengewoon bijzonder materiaal en dat is ook, ik denk in de hele wereld zijn geen andere naamkundigen die dat op deze manier tot z'n beschikking heeft en dat was ook één van de reden om voor mij te bedenken van nou ja dit is zulke uniek materiaal, ik heb nog zoveel jaar te gaan, laten we dat als basis nemen voor onderzoek.
Raymond Noë
Je bent echt de enige die dat materiaal mag gebruiken, mag inzien, mag analyseren?
Gerrit Bloothooft
Ja en een collega
Raymond Noë
Met z’n tweeën.
Gerrit Bloothooft
Ja, je kan natuurlijk niet iedereen toegang geven tot dit soort privacygevoelige data. Het bijzondere van namen is dat je er zoveel hebt en dat je dat daar greep op wilt krijgen en nou nou kun je zien dat daar wordt je geholpen door ouders eigenlijk, omdat ouders twee dingen heel belangrijk vinden en die allebei eigenlijk stoelen in het idee van eenheid binnen het gezin. Je wilt het de kinderen niet heel verschillende namen geven, althans die namen moeten iets ja voor je gevoel bij elkaar passen. En dat betekent dat nou ja als als ouders traditioneel zijn dat ze dan twee traditionele namen Dirk, Klaas, Marietje kiezen en wat ze ook doen is dat ze dan als ze kinderen meerdere namen geven dat je dat ze alle kinderen dan twee of drie namen geven en niet de ene één en de andere vier. Maar door die eenheid in het gezin wat ik een heel belangrijk principe vind voor het begrijpen van het geven van voorname, betekent dat je binnen een gezin altijd combinaties van namen krijgt die met elkaar samenhangen dus dat zijn bijvoorbeeld allemaal engelsen namen Wesley en Samantha of zo of Friese namen Hidde en Jeltje. En als je dat als uitgangspunt voor je analyses neemt dan groeperen namen zich vanzelf want ze komen vaak samen in een gezin voor. Nou dat heeft me ontzettend geholpen om van die hele grote hoeveelheden namen terug te gaan naar veertien naamgroepen waarvan ik zeg van ja daaruit uitkiezen ouders heel vaak de namen voor hun kinderen.
Raymond Noë
De veertien voornaamprofielen die Gerrit onderscheidt zijn: Traditioneel, Voormodern Nederlands, Modern Nederlands, Oudtestamentisch, Fries, Elite, Frans, Gemengd, Modern, Engels, Italiaans en Spaans, Traditioneel Arabisch, Modern Arabisch en Turks.
Laura van Eerten
Toen alle informatie over Nederlandse voornamen verzameld was, is die voor iedereen toegankelijk gemaakt in een online databank.
Gerrit Bloothooft
Want toen ik dus al die namen had vond ik het ook wel ja dat elke Nederlander dat moest kunnen weten, althans welke namen in nederland gegeven waren. En dat betekent dus dat in de voornamenbank echt alle namen zitten die in nederland gegeven zijn.
Laura van Eerten
Ja want de voornamenbank, dat is een databank met alle Nederlandse voornamen, of alle voornamen die we in Nederland geven, met herkomstgegevens dacht ik en verspreidingsgegevens.
Gerrit Bloothooft
Verspreidingsgegevens ja want omdat we de geboortedatum kennen ook en de geboorteplaats kunnen we dus de populariteit van een naam over de afgelopen inmiddels twee eeuwen geven omdat we ook de historische gegevens bij kunnen zetten, kunnen gebruiken. En we kunnen weten waar mensen geboren zijn. Dus je kan de verspreiding over nederland van Gerrit bekijken.
Fragment
Er werden vorig jaar bijna honderdzeventigduizend baby’s geboren met allemaal hun eigen naam. De top drie bij de meiden is op drie Mila tweede plek is voor Julia en op nummer één Emma. Bij de jongens staat Liam op plek drie, is Luca tweede en voor het vierde jaar op rij is Noa het populairst.
Laura van Eerten
Aan het begin van dit jaar komt er een lijst uit van de meest populaire babynamen van van het jaar daarvoor. Kun je iets vertellen over die wat vertelt die lijst jou? Die lijst van dit jaar zal niet heel veel verschillen van het jaar daarvoor denk ik?
Gerrit Bloothooft
Ja dat is dus het geval nou die die lijst wordt elk jaar door de sociale verzekeringsbank gepubliceerd omdat ouders kinderbijslag vragen en krijgen voor hun kinderen en zij dat uitkeren en dus weten aan wie ze uitkeren dus die kindernamen kennen. En daar word ik vaak gevraagd om daar commentaar op te geven en wat je al zei, daar valt niet zo heel veel commentaar op te geven, omdat er zeker niet topnamen weliswaar enige verschuivingen plaatsvinden maar niet zo dramatisch dat je zegt van goh je dus iets heel bijzonders aan de hand en ik heb ook een het een regel, de regel van Bloothooft, die dan zegt van nou in de top twintig gaat elk jaar eentje af en komt er één naam bij. Dus er zijn er negentien hetzelfde, weliswaar schuiven ze een beetje onderling maar dat zijn de namen waar we mee moeten doen en het grappige is natuurlijk dat als je dat twintig jaar volhoudt dat je dan twintig nieuwe namen hebt, want er zijn er twintig uit twintig in en dat is precies wat ik zou verwachten omdat elke generatie zijn eigen voorkeurnamen kiest. Dat is dan weer het effect van mode.
Raymond Noë
Ja maar dat klopt ook wel echt dus, want ik kan me voorstellen dat bepaalde namen er toch veertig jaar in blijven staan dan.
Gerrit Bloothooft
Nauwelijks nee nee nee nee, zelfs er zijn een aantal namen zoals Emma nu die denk ik van nou dat wordt wel eens tijd dat die wat minder wordt en Thomas in het verleden ook bij de jongens heeft het ook heel lang volgehouden maar oké zo’n regel kent natuurlijk uitzonderingen en die zijn d'r af en toe wel, maar Emma gaat echt verdwijnen de komende vijf althans uit de top twintig verdwijnen de komende vijf jaar.
Raymond Noë
Dat is een voorspelling die je gerust durft te doen.
Gerrit Bloothooft
Ja dat durf ik wel te doen.
Laura van Eerten
Zie je trends in naamgeving dat er nu meer genderneutrale namen gegeven worden?
Gerrit Bloothooft
Ja er is een gevoel dat dat er meer genderneutrale namen worden gegeven tegenwoordig, maar ik zie dat niet zo heel duidelijk in de gegevens. Het is al heel moeilijk om te bepalen wat een genderneutrale naam is want er zijn jongens die Hansje heten en meisjes die Wim heten of genoemd werden in ieder geval.
Laura van Eerten
Ja de de SVB had natuurlijk die had echt een top vijf van meisjesnamen jongensnamen en genderneutrale namen gegeven. Die zeiden de top vijf genderneutrale namen van tweeduizendtweeëntwintig: Sam, Isa, Bo, Jip en Lou.
Gerrit Bloothooft
Ja dat klopt. Dat doet de sociale verzekeringsbank denkt daarmee een extra aandachtspunt te hebben. Maar ja dat ze d'r zijn inderdaad in Nederland namen die zowel aan jongens als meisjes worden gegeven. De meesten van deze voorbeelden die de sociale verzekeringsbank ook geeft zijn hebben toch een behoorlijke genderbias zeg maar is een afwijking dat dat vaak toch vaak of vooral aan een meisje wordt gegeven en ook nog wel een jongens of vooral jongens worden gegeven en soms ook wel aan meisjes. Robin is bijvoorbeeld de voornaam die eigenlijk waarbij we het echt niet weten of het een jongen of een meisje zou zijn en dan kan je zeggen dat is echt genderneutraal. Nou, Robin en Charlie dat zijn dat zijn vooral namen die voor beide geslachten worden gebruikt, zijn toevallig misschien ook niet toevallig bij de engelse namen natuurlijk. Maar de schaal waarop het gebeurt is is heel beperkt. Je kan niet zeggen dat dat dat er een trend is dat over tien jaar de helft van de kinderen en genderneutrale naam krijgt en ik heb wel paar jaar geleden dacht ik van ik ben het een beetje zat met al die om om weer over een lijstje iets te vertellen waar niks over te vertellen valt, ik gaat het gewoon voorspellen en ik heb inderdaad modellen daar ben 'k natuurkundige voor, die uit het verleden kan gegevens uit het verleden kan kijken van wat zal dat het komend jaar dan gebeuren.
Raymond Noë
Je kan trends zien aankomen in feite.
Gerrit Bloothooft
Ik zie trends. Maar dan is het dus de vraag: hoe zet zo'n trend zich voort. Nou kan ik wel ongeveer schatten welke namen in de top twintig zullen zitten, maar er kunnen enorme verschillen in zitten toch in mijn voorspelling en wat er feitelijk gebeurt en dat komt omdat ik niet kan zien hoe lang een bepaalde trend doorgaat. Ik kan wel zien dat de naam snel stijgt maar het kan zijn dat het volgend jaar die stijging echt afgelopen is of het kan zijn dat die stijging nog vijf jaar doorgaat, nou dan ga ik al op mis. En waar ik ook op mis ga zijn peaks in de pieken in de populariteit omdat er in een jaar wel iets kan gebeuren wat wat heel veel ouders inspireert en dat kan een voetballer zijn die opeens heel erg aan scoren slaat of er wordt een Brammetje een baby Bram geboren in GTST, de soapserie.
Fragment
Drie seconden daarachter Max Verstappen in de laatste bocht de laatste formule één nederlander. Max Verstappen is wereldkampioen formule 1. De eerste Nederlander in de geschiedenis.
Gerrit Bloothooft
Nee maar Max die is een is een naam die al een tijdje in opkomst is was en eigenlijk al een beetje over de top heen was toen Max verstappen z’n entree deed in de formule één en dat gaf toen een extra piekje toen was Max ja erg in het nieuws en ik had verwacht dat afgelopen jaar Max wederom in het nieuws extra gekozen zou worden omdat ie weer in het nieuws was, omdat ie wereldkampioen was geworden en dat was dan weer helemaal niet het geval. Waarbij ik ook dan denk van zouden ouders het inmiddels niet prettig vinden om een kind Max te noemen, omdat die associatie met Max Verstappen zo groot is en dan denk ik weer aan koningin Maxima, waarbij geen meisje bijna in Nederland zo heet.
Laura van Eerten
Nee, dat is ook zo.
Gerrit Bloothooft
En dat is komt volgens mij, dat interpreteer ik dan omdat die associatie met de koningin te sterk is.
Raymond Noë
Ja want dat was waarschijnlijk met Juliana ook zo.
Gerrit Bloothooft
Nee nee de het koninklijk huis vroeger was had een positie die de bekende Nederlanders nu hebben. Dus waar in het verleden inderdaad traditionele vernoeming dominant was, maakt het koningshuis daarnet wel een uitzondering op. Dus toen Juliana geboren werd, zie je echt wel een piek in de kinderen die Juliana genoemd worden en dat zag je bij de geboorte van Beatrix bij de geboorte van eigenlijk ook van Margriet en Irene, Irene het bijzonder omdat het natuurlijk vrede betekent en in de tweede wereldoorlog ja had het had die betekenis natuurlijk een extra gewicht. Als je dus al pieken zag in de populariteit dan was het met name bij het koningshuis. Meest extreme was is dat wat ik gevonden heb is bij koning albert van belgië die in de Eerste wereldoorlog nou ja een zeer positieve houding althans door de bevolking zeer positief gewaardeerde houding had ten aanzien van de duitsers. En dat leidde in de oorlogsjaren tot twintig procent van de jongetjes, zowel in Wallonië als in Vlaanderen, omdat Albért of Albert, in schrijfwijze maakt dat niet uit, kreeg die naam twintig procent dus één op de vijf jongetjes en dat is de meest grote hype die ik heb gezien in de gegevens.
Laura van Eerten
En hoe zit dat verder eigenlijk met verschillen tussen Nederland en België? Zijn er wel verschillen tussen of lijken die namen die namenlijsten heel erg op elkaar?
Gerrit Bloothooft
In de top namen zijn er grote verschillen ook nog steeds tussen Vlaanderen en Nederland. Dus namen als Ann met twee n-en, Katrien met een k, Kobe en Robbe voor jongens, die vind je in Nederland helemaal niet en het was een topnamen in België in Vlaanderen. Ja je stapt de grens over en opeens worden er heel andere keuzes gemaakt. Waarbij je dus denkt van ja blijkbaar is dat zo'n rijksgrens toch ontzettend een sociaal cultureel verschil drukt dat uit en het mooie is natuurlijk een voornamen dat je dat hartstikke goed kan onderzoeken omdat je heel veel gegevens hebt.
Laura van Eerten
Ja een naam is dus niet zomaar een naam, dat is wel duidelijk.
Gerrit Bloothooft
Een naam is een uiting van identiteit en dat raakt ons allemaal en daar hebben we allemaal een gedachte over, een mening over. Ik moet bij mezelf ook kijken waarom vind ik dit nou zo interessant en dan denk ik als ik dan doordenk ja omdat het iets is wat mij en ons allemaal heel erg aangaat. En nou ja dan denk ik van ja wat laat het ons dan zien van onszelf, in kleine kring al, maar ook op grotere schaal en zelfs hele grote schaal als het land en ik ja de schaal vergroot ik nu zelfs internationaal dat ik gewoon ga kijken van hoe gaan dit soort hoe worden wij in Nederland beïnvloed door de landen om ons heen of de keuzes die daar weer gemaakt worden.
Raymond Noë
En dan zijn er internationale trends.
Gerrit Bloothooft
Ja en wie komt het allemaal uit Amerika aanwaaien of geven wij in Europa ook soms het nemen het voortouw. Lucas is bijvoorbeeld iets wat wat eerder in Europa kwam dan in Amerika, maar meest- moet wel zeggen, meestal is het andersom, maar daar spelen media natuurlijk een hele belangrijke rol, dat ook wat we eerder hadden dat er ouders zijn die door die de inspiratie halen uit de Nederlandse geschiedenis of cultuur of natuur, dat zijn dan vaak de iets hoger opgeleiden of de traditionele ouder. En maar ook uit het buitenland halen en dan zijn de sociale media speelt natuurlijk een enorme rol, kunnen een enorme rol spelen bij die inspiratie voor ouders en dat is in de loop van afgelopen eeuw natuurlijk, dat hangt allemaal samen, de kranten of de tijdschriften van honderd jaar terug, ja de daar zagen mensen misschien nieuwe namen, ook uit het buitenland en dat werd op veel grotere schaal kwam dat met de radio en televisie natuurlijk de huiskamer binnen. En ja dan dan als je dan die tradities verlaat van vernoemen dat draagt bij aan de verruiming van de keuze in voornamen. Je ziet ook na negentien zeventig de variatie in voornamen enorm enorm groeien. Vroeger waren honderd namen voor jongens en honderd namen voor meisjes genoeg om tachtig procent van de kinderen een naam te geven. Dus dat is heel weinig eigenlijk, heel weinig variatie.
Laura van Eerten
En als je dat dan vergelijkt met nu?
Gerrit Bloothooft
En dat is nu het tien vijftienvoudige, dus je hebt er nu vijftienhonderd namen zo ongeveer voor nodig in Nederland en dat is tachtig procent meest gegeven namen. Daaronder zit nog twintig procent waarbij de spreiding nog veel groter is en je natuurlijk ook alle namen van migranten, die migranten hebben meegenomen daarbij krijgt. Want Mohammed is natuurlijk altijd een voorbeeld waar wat gebruikt wordt als voorbeeld dat onze cultuur helemaal overspoeld wordt door andere culturen en maar dat komt alleen maar omdat Mohammed door elk islamitisch gezin eigenlijk aan een jongetje wordt gegeven, dus dat dat dat springt eruit en als je dan verder kijkt hoe Arabische namen het doen, dan komen ze nauwelijks in de top honderd voor. Dus ja dat valt allemaal reuze mee maar ja sommige politici pikken dat eruit.
Ik heb vijftien jaar, nouja tien jaar geleden een voornamenkaart van Nederland gemaakt waarin je per postcode zelfs kon zien welk type naam daar dominant was en dan kan je gewoon Nederland geheel in kaart en dan zie je ook de verschillende wijken van een stad kan je onderscheiden dat amsterdam zuid echt andere andere namen geeft dan west of oost. Je moet dus van zeg duizenden tienduizenden verschillende namen moet je het als je het in één plaatje wil krijgen moet je erg vereenvoudigen natuurlijk maar goed omdat ouders in groepen in te delen zijn naar de voorkeuren die ze hebben voor namen en dan onderscheid ik iets van veertien verschillende groepen, kan je gewoon kijken welk postcodegebied wijkt op welke naam type af van wat er gemiddeld in nederland voorkomt dus dan vind je in friesland vind je dat friese namen daar uitspringen. Niet omdat er zo heel veel friese naam worden gegeven, ja relatief ,maar al zou er tien procent friese naam zijn is dat uitzonderlijk ten aanzien van de rest van nederland waar geen friese naam worden gegeven en daarmee valt friesland op is ook heb je ook de gebieden waarin engelse namen of postcodegebieden waar engelse namen domineren of naar elk van die andere groepen die we al eerder bespraken. En dan krijg je een fantastisch beeld, is het echt een lappendeken waarbij je heel goed kan zien dat nederland helemaal niet homogeen is wat bevolkingssamenstelling betreft.Maar buitengewoon gevarieerd, wat ook weer overeenstemt met onze intuïties over bepaalde wijken wat daar en ja hoe de bevolking daar is samengesteld. Dus dat ja dat dat het een mooie afspiegeling is van onze samenleving via die voornamen, omdat we de voornamen van alle nederlanders kennen, dat is dat is uitzonderlijk mooi materiaal en daarom is ook de sociale wetenschappen vinden dit dit ook een buitengewoon interessant ingang, omdat het manier is om de bevolking in kaart te brengen die die zij eigenlijk zelden op deze manier kunnen.
Laura van Eerten
Ja, hartelijk dank voor dit zeer interessante gesprek.
Gerrit Bloothooft
Ik draag het altijd met plezier uit, omdat ik het zelf zo boeiend vind.
Raymond Noë
Ja, dat is te merken.
Laura van Eerten
Leuk dat je weer luisterde naar Over taal gesproken.
Raymond Noë
De podcast van het Instituut voor de Nederlandse taal en het Genootschap Onze Taal. Wij zijn Raymond
Laura van Eerten
en Laura. Vind je dit een leuke podcast, laat dan een waardering achter je podcastapp.
Raymond Noë
Wil je verder nog iets kwijt over de podcast? Heb je een idee, suggestie of vraag, mail dan naar Over taal gesproken at gmail dot com.
Laura van Eerten
Kijk voor interessante links in de shownotes en hopelijk tot de volgende aflevering. De volgende aflevering gaat over iets wat de gemoederen flink bezighoudt.
Raymond Noë
ChatGPT.